Tworzenie ośrodków handlowych

Obecnie na świecie panuje tendencja grupowania terytorialnego sieci handlu detalicznego. Przyjmując za kryterium podziału sieci detalicznej handlu stopień jej lokalizacyjnej koncentracji, można wyróżnić sklepy wolno stojące i stowarzyszone. [1] Te pierwsze zazwyczaj zaopatrują małą grupę konsumentów z okolicy. Jest to tak zwany handel sąsiedzki. Drugą formą sklepów wolno stojących jest handel przydrożny, zlokalizowany przy skrzyżowaniach, koło autostrad na parkingach czy rozstajach dróg. Obecnie ta forma handlu wypierana jest przez sklepy stowarzyszone inaczej zwane centrami handlowymi. Tworzą się one na całym świecie. Wynika to z potrzeb i oczekiwań konsumentów. Formy tych sklepów zostały przedstawione na rysunku 1.2.1.  Centra handlowe możemy podzielić na dwie grupy, planowane i nie planowane centra. Różnią się one między sobą diametrycznie. Te pierwsze są niezaplanowane, powstają spontanicznie. Często zmieniają się tak by dostosować się do zmiennych oczekiwań konsumentów. Pierwszą podgrupą są centralne dzielnice handlowe.

Rysunek1.2.1 Rodzaje centrów handlowych

Źródło: H. Szulce Struktury i strategie w handlu, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1998, s. 220

Są one zazwyczaj położone w centrach miast. Można w nich wyróżnić wszelkiego rodzaju placówki handlu detalicznego. Są tu zarówno sklepy wyspecjalizowane jak również oferujące artykuły codziennego czy też trwałego użytku. Często można tu spotkać domy towarowe i handlowe. Jakby rozszerzeniem tej grupy są wtórne dzielnice handlowe. Biegną one wzdłuż ulic odchodzących od centralnych dzielnic handlowych. Kolejną grupą centrów handlowych nie planowanych są centra dzielnicowe, inaczej zwane drugorzędnymi bądź dodatkowymi centrami handlowymi. Skupione są tu głównie popularne sklepy. Centra te zlokalizowane są na peryferiach i przedmieściach miast. Oferują pełen asortyment towarów trwałego użytku. Ostatnią podgrupą jest handel zaopatrzeniowy wzdłuż dróg i autostrad. Zlokalizowane są tam magazyny zaopatrzeniowe. Często właśnie tam zlokalizowane są salony samochodowe i serwisy.

Zupełnie inny charakter mają centra handlowe zaplanowane. Mają one z góry określoną lokalizację, której ustalenie poparte jest licznymi badaniami. Są one dogodnie utytułowane, zazwyczaj poza granicami miasta. Zaplanowana jest także ilość sklepów ich rodzaj i wielkość. Jest to bardzo ważne dla późniejszej zyskowności takiego centrum. Ten rodzaj ośrodków często występuje w Stanach Zjednoczonych, rzadziej  w Europie jednak w Polsce zaczął się intensywnie rozwijać ostatnimi czasy. Ich powstawaniu sprzyja wzrost liczby posiadanych przez gospodarstwa domowe samochodów osobowych, a także trudności z dostępem do nieplanowanych centrów handlowych. Pierwszą podgrupę stanowią tu sąsiedzkie centra zakupów. Stanowią one uzupełnienie centrów miejskich i dzielnicowych. Drugą podgrupą stanowią lokalne centra handlowe. Oferują one nie tylko artykuły codziennego użytku, ale także szeroką gamę  towarów nabywanych w zakupach problemowych. Regionalne centra zakupów mają ofertę handlową w zasadzie podobną do oferty centralnej dzielnicy handlowej. Jednak zaletą tych ośrodków jest dogodny dojazd. Brak tu jednak atmosfery, która zazwyczaj panuje w śródmieściu. Ostatnią podgrupę tworzą superregionalne centra zakupów. Oferują one poza tym co wszystkie wyżej wymienione rodzaje centrów ale także pełen wachlarz usług poza handlowych takich jak np.: banki, teatry, kina, restauracje, ośrodki wypoczynkowe, baseny itp.. Mają one za zadanie odciążyć już zatłoczone centra miast.

Poza tego rodzaju koncentracją mamy do czynienia z koncentracją w wymiarze geograficznym. Często niektóre rejony są bardziej zdominowane przez centra handlowe niż inne regiony. W Polsce występuje koncentracja terytorialna sieci handlowych w pięciu z szesnastu województwach. Dolnośląskie, małopolskie, mazowieckie, śląskie i wielkopolskie – te

Tabela 1.2.1. Stopień koncentracji sprzedaży detalicznej w przedsiębiorstwach handlowych o obrotach powyżej 50mln PLN w stosunku do ogółu przedsiębiorstw handlowych o liczbie pracujących ponad 5 osób w układzie wojewódzkim w 1998 r.

Lp.	Województwo	Wartość wskaźnika procentowego
1	Zachodnio Pomorskie	29.3
2	Pomorskie	20,4
3	Warmińsko Mazurskie	8.1
4	Podlaskie	17,9
5	Mazowieckie	71,9
6	Kujawsko Pomorskie	13,9
7	Wielkopolskie	28
8	Lubuskie	10,7
9	Dolnośląskie	15,5
10	Opolskie	3,4
11	Śląskie	42
12	Łódzkie	14,8
13	Świętokrzyskie	22,3
14	Małopolskie	29
15	Podkarpackie	16,6
16	Lubelskie	18,6

Źródło: opracowanie własne na podstawie Koncepcja w handlu a współpraca producentów i dystrybutorów, pod red. M. Strużyckiego, Instytut Rynku Wewnętrznego i Konsumpcji, Warszawa 2000, s.53

---

[1] H. Szulce, Struktury i strategie w handlu, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 1998r., s.219